ห้องสมุด

ในขณะที่ผมกำลังกินข้าวและอ่านข่าวในตอนเช้าวันนี้
ผมก็พบกับข่าวที่น่าเศร้าใจอย่างยิ่งต่อวงการห้องสมุดอีกครั้ง
นั่นคือ “ไฟไหม้ห้องสมุดวอด ร.ร.มหิดลฯ อาคาร 3 ชั้นพังยับ”

เพื่อนๆ ที่ยังไม่รู้ข่าวสามารถอ่านได้ที่
– ไฟไหม้ห้องสมุดวอด ร.ร.มหิดลฯ อาคาร3ชั้นพังยับ จาก ไทยรัฐ
– ไฟไหม้หอสมุดรร.มหิดล วิทยานุสรณ์เผาวอด 2 ชั้น จาก เนชั่น

ในช่วงบ่ายวันนี้ความจริงและสาเหตุต่างๆ ก็ถูกไขออกมา
เมื่อมีนักเรียน ชั้น ม.5 ออกมายอมรับว่าเป็นคนเผาอาคารดังกล่าว
โดยให้เหตุผลว่า เครียด และ อยากกลับบ้าน จึงเผาอาคารเพื่อให้โรงเรียนสั่งหยุดการเรียนการสอน

เพื่อนๆ สามารถอ่านข่าวได้จาก
– ม.5 รร.ดังศาลายามอบตัวรับเผาอาคารห้องสมุด จาก โพสต์ทูเดย์
– จับเด็ก ม.5 วางเพลิงโรงเรียนมหิดลวิทยานุสรณ์ จาก เดลินิวส์
– ม.5วางเพลิงห้องสมุด”มหิดลวิทยานุสรณ์”เครียด เรียนไม่ทันเพื่อน รับเลียนแบบ”พฤติกรรมเผา”ร.ร.จะได้ปิด จาก มติชน
– ม.5มหิดลฯเผารร.อ้างไม่อยากเรียน จาก คมชัดลึก

ความเสียหายที่เกิดขึ้นในครั้งนี้ ผมว่านอกจากทรัพย์สินต่างๆ หนังสือ อุปกรณ์ต่างๆ แล้ว
ผมว่าความรู้สึกก็เสียหายไม่แพ้กันเลย คุณค่าของความรู้ต่างๆ เสียหายไปมากมาย

สุดท้ายนี้ก็ขอเป็นกำลังใจให้เหล่าบรรณารักษ์ คุณครูในโรงเรียน น้องๆ นักเรียนทุกคน
ขอให้ห้องสมุดปรับปรุงเสร็จเร็วๆ นะครับ และหากต้องการความช่วยเหลือบอกมาได้
พวกเราวงการบรรณารักษ์ไม่ทิ้งกันอยู่แล้วครับ

เรื่องที่ผมจะนำมาลงให้อ่านในวันนี้ จริงๆ แล้วเป็นเรื่องที่ผมจด Lecture มาตั้งแต่สมัยผมเรียน ป.ตรี
แต่พอเอามาอ่านย้อนหลังแล้วรู้สึกว่ามีประโยชน์ต่อหลายๆ คน เลยเอามาให้อ่านกันดู
(จริงๆ แล้ว ใน lecture ผมไม่ได้เขียนละเอียดหรอกนะครับ แต่ที่เอามาลงนี่คือการ rewrite ใหม่เท่านั้น)

?บทบาทและสมรรถภาพของผู้บริหารห้องสมุด? มีดังนี้

– Direction Setter
ผู้บริหารห้องสมุด คือ ผู้กำหนดทิศทางในการบริหารงานห้องสมุด พร้อมใช้เทคนิค และเครื่องมือทางการบริหารนำมาปรับให้เข้ากับห้องสมุด เช่น TQM, BSC, KPI?

– Leader catalyst
ผู้บริหารห้องสมุด ต้องมีความสามารถในการกระตุ้นการทำงานของผู้ใต้บังคับบัญชา และมีภาวะความเป็นผู้นำที่ดี

– Planner
ผู้บริหารห้องสมุด ต้องรู้จักวางแผนงาน นโยบาย แผนปฏิบัติงาน แผนกลยุทธ์ การจัดลำดับความสำคัญของงาน และการแบ่งงานที่ดี

– Decision Maker
ผู้บริหารห้องสมุดเป็นผู้ที่มีบทบาทในการตัดสินใจ และเลือกวิธีในการปฏิบัติงาน ดังนั้นความเฉียบขาดจึงเป็นสิทธิที่พึงมีในตัวผู้บริหารด้วย

– Organizer
ผู้บริหารห้องสมุดต้องรู้จักองค์กรแบบภาพกว้างๆ และมีความสามารถในการจัดการองค์กร เลือกคนให้เข้ากับงาน (put the right man on the right job)

– Change Management
ผู้บริหารห้องสมุดต้องรู้จักบริหารการเปลี่ยนแปลง? งานบางงานอาจจะผิดแผนไปจากเดิมแต่ผู้บริหารก็ต้องคบคุมให้ได้ด้วย และผู้บริหารห้องสมุดต้องมีการปรับและประยุกต์งานของตนให้เข้ากับสังคม หรือองค์กรอื่นๆ ให้ได้ด้วยเช่นกัน

– Coorinator
ผู้บริหารห้องสมุดนอกจากจะเป็นผู้ที่อยู่ในระดับสูงขององค์กรแล้ว แต่สิ่งที่จะเป็นแรงใจให้ผู้ใต้บังคับบัญชา ก็คือการที่ผู้บริหารห้องสมุดมีส่วนร่วมในงานที่ผู้ใต้บังคับบัญชาดูแล เช่น การจัดกิจกรรมในห้องสมุดผู้บริหารห้องสมุดก็ควรเข้าร่วม (อาจจะไม่ถึงกับต้องทำกิจกรรม แต่ให้การสนับสนุน ให้คำแนะนำก็ได้เช่นกัน)

– Communicator
ผู้บริหารห้องสมุดต้องมีทักษะในการสื่อสารที่ดี การสื่อสาร หรือการชี้แจงงานให้ชัดเจน ไม่สร้างความคุมเคลือให้ผู้ใต้บังคับบัญชาสงสัย

– Conflict Manager
ผู้บริหารห้องสมุด ต้องเป็นผู้แก้ไขปัญหาข้อขัดแย้งต่างๆ ที่เกิดในห้องสมุดได้ ไม่ว่าจะเป็นความขัดแย้งระหว่าง คนกับคน หรือ คนกับงาน การที่ผู้บริหารห้องสมุดสามารถไกล่เกลี่ยปัญหาต่างๆ เหล่านี้ได้ จะต้องวางใจเป็นกลางไม่เข้าข้างฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง ตัดสินด้วยเหตุผล และยุติธรรม

– Problem Manager
ผู้บริหารห้องสมุดต้องรู้จักการแก้ไขปัญหาล่วงหน้า รู้จัแบ่งความสำคัญของปัญหาว่าสิ่งใดเป็นปัญหาเล็ก สิ่งใดเป็นปัญหาใหญ่ และแก้ไขปัญหาตามลำดับความสำคัญได้อย่างดี

– System Manager
ผู้บริหารห้องสมุดจะต้องรู้จักการวิเคราะห์ระบบ วิเคราะห์ปัญหา และควบคุมระบบงานต่างๆ อย่างมีระเบียบและมีขั้นตอน

– Instructional Manager
ผู้บริหารห้องสมุดต้องมีความสามารถทั้งในงานการปฏิบัติงานห้องสมุด และมีความสามารถทางด้านการเรียนการสอนด้วย การสอนที่ว่านี้ไม่ใช่แต่นักเรียน นักศึกษา อย่างเดียวนะครับ แต่หมายรวมถึงผู้ใต้บังคับบัญชาด้วย

– Personal & Resource Manager
ผู้บริหารห้องสมุดนอกจากจะต้องควบคุมองค์กรได้แล้ว การควบคุมผูใต้บังคับบัญชา และทรัพยากรต่างๆ ในห้องสมุดก็ถือว่ามีความสำคัญด้วยเช่นกัน และต้องรู้จักการจัดสรรทรัพยากรทั้งคนและสิ่งของให้เข้ากับลักษณะงานด้วย

– Appraiser
ผู้บริหารห้องสมุดต้องรู้จักการประเมินผลงานการดำเนินงาน ต่างๆ ในห้องสมุด โดยอาศัยเทคนิค หรือใช้เครื่องมือต่างๆ ในการประเมินก็ได้

จบแล้วครับ?เป็นไงกันบ้าง
งานในฐานะของผู้บริหารห้องสมุดนี่ก็เยอะเหมือนกันนะครับ
ต้องดูแลงานบริหารด้านต่างๆ จัดการกับปัญหาภายในห้องสมุด
แถมต้องพาห้องสมุดไปยังจุดมุ่งหมายและเป้าหมายของห้องสมุดอีก

เฮ้อ เหนื่อยแทนเลยจริงๆ นะครับ

เรื่องเก่าขอเอามาเล่าใหม่นะ…วันนี้นั่งค้นข้อมูลเรื่องการใช้ห้องสมุดอยู่ดีๆ
ผมก็บังเอิญไปเจอข้อมูลเรื่องมารยาทในการเข้าใช้ห้องสมุด
(ถ้ามารยาทในการเข้าใช้ห้องสมุดแบบธรรมดา ผมคงไม่นำมาลงให้อ่านหรอกนะ)

หมายเหตุ : ผมขอสงวนในการบอกชื่อห้องสมุดนะครับ
และสิ่งที่ผมเขียนนี้ไม่ได้ตั้งใจจะว่าอะไรห้องสมุดแห่งนี้หรอกนะครับ
เพียงแต่นำมาเขียนเพื่อให้เพื่อนๆ คนอื่นนำไปเป็นแนวทางในการสร้างสีสันในห้องสมุด

มารยาทในการเข้าใช้ห้องสมุด มีดังนี้
* ไม่นำกระเป๋า? แฟ้ม? หรือถุงย่ามเข้าห้องสมุด
* ไม่ส่งเสียงรบกวนผู้อื่น
* ไม่นอนหลับในห้องสมุด
* ไม่เสริมสวยในห้องสมุด
* ไม่นำน้ำ อาหารมากินในห้องสมุดกลาง
* ไม่ค้นหนังสือกระจุยกระจาย
* ช่วยรักษาความสะอาดของห้องสมุด
* เก็บเก้าอี้ให้เรียบร้อยก่อนออกจากห้องสมุด
* เก็บหนังสือเข้าที่ก่อนออกจากห้องสมุด

เพื่อนๆ สังเกตุเห็นบางข้อมั้ยครับ เช่น

“ไม่เสริมสวยในห้องสมุด”
อันนี้ผมขอเดานะครับว่าผู้ใช้ที่เข้ามาต้องมีผู้หญิงเยอะแน่ๆ
และแต่ละคนคงอาศัยห้องสมุดเป็นห้องแต่งหน้าจนบรรณารักษ์สังเกตุเห็น
ดังนั้นเลยมีการกำหนดมารยาทข้อนี้เอาไว้แน่ๆ

“ไม่ค้นหนังสือกระจุยกระจาย”
ส่วนอันนี้ขอเดานะครับว่าผู้ใช้ที่เข้ามาต้องเป็นคนที่ชอบอ่านหนังสือมากๆ เลย
ถึงได้ลื้อหนังสือกระจุยกระจายได้ใจบรรณารักษ์ จึงทำให้เกิดมารยาทในข้อนี้

เอาเป็นว่าแซวเล่นๆ นะครับ เพื่อนๆ คิดเหมือนผมมั้ยว่า
มันก็น่าสนใจเหมือนกันในเรื่องของการออกกฎหรือข้อปฏิบัติในห้องสมุด

เอาเป็นว่าห้องสมุดไหนมีมารยาทจ๊าบๆ กว่านี้ลองส่งมาให้ผมดูบ้างแล้วกันนะครับ

ห้องสมุดของเพื่อนๆ แนะนำหนังสือใหม่กันแบบไหนบ้างครับ วางไว้ในตู้โชว์หรือปล่าว
เอาเป็นว่าไม่ว่าจะแบบไหนก็ตาม วันนี้ผมขอนำเสนอรูปแบบการวางหนังสือแบบแปลกๆ มาให้ดูบ้าง

ห้องสมุดของคุณแนะนำหนังสือใหม่อย่างไร
– แปะรายชื่อไว้ที่บอร์ด ?
– สแกนหนังสือลงเว็บไซต์ห้องสมุด ?
– ใส่ไว้ในตู้แสดงหนังสือใหม่ที่เปิดไม่ได้ ?
และอีกต่างๆ มากมายที่คุณจะแนะนำหนังสือใหม่ๆ ให้ผู้ใช้บริการได้รับรู้

ไอเดียง่ายๆ ในการนำเสนอหนังสือใหม่เพื่อสร้างสีสันให้กับห้องสมุด เริ่มต้นจาก :-

อุปกรณ์
1. โต๊ะสำหรับวงของ (ใหญ่หน่อยก็ดี แต่ถ้าไม่มีก็ตัวเล็กหน่อยก็ได้)
2. ผ้าแพรสีๆ แล้วแต่ว่าอยากได้สีไหน
3. หนังสือที่ต้องการแสดง (แนะนำหนังสือปกแข็งเท่านั้น)

อุปกรณ์แค่นี้ก็พอแล้ว หลังจากนี้ก็ขึ้นอยู่กับการจัดวางของคุณ
แต่ขอแนะนำสักนิดควรดูพื้นที่บนโต๊ะ กับจำนวนหนังสือด้วย
พยายามทำให้ดูสบายตากับผู้ใช้ (ไม่ วางหนังสืออัดแน่นไป)

กางหนังสือพอประมาณแล้วก็ตั้ง ไว้อย่างในรูป
จะตั้งอย่างไรก็ได้เต็มที่ ตามสบายเลยครับ

ขอแนะนำอีกสักนิดเพื่อความสุขของผู้ ใช้
ผู้ใช้สามารถหยิบขึ้นมาอ่านได้ แล้วก็แนะนำว่ากรุณาวางเก็บไว้ที่เดิม อิอิ

เพียงเท่านี้ก็คงช่วยสร้างสีสันให้ห้องสมุดได้บ้างนะครับ

วันนี้ผมขอยกปัญหานึงที่เคยเจอตอนทำงานห้องสมุดมหาวิทยาลัยมาให้อ่าน
เกี่ยวกับเรื่องการต่ออายุการยืมหนังสือ (Renew Book) นั่นเอง
ดูผิวเผินอาจจะเป็นเรื่องปกติ แต่ถ้าเพื่อนๆ เจอการต่ออายุหนังสือเล่มเดิมสัก 10 ครั้ง มันก็คงไม่ปกติแล้ว

บรรณารักษ์ในสถาบันอุดมศึกษาน่าจะเคยเจอเหตุการณ์เช่นนี้
เหตุการณ์ที่อาจารย์ในสถาบันมายืมหนังสือในห้องสมุด แล้วพอถึงเวลาคืนก็มาต่ออายุการยืม
ฟังดูธรรมดา… แต่สิ่งที่เป็นปัญหาก็เกิดขึ้น เมื่อการต่ออายุเกิดอย่างต่อเนื่องจนเสมือนกับจะยืมหนังสือกันตลอดชีวิต

นั่นคือเหมือนครบกำหนดก็มาคืน แล้วก็ยืมต่อ อาจารย์ทำแบบนี้สักสามครั้งนี้ก็เท่ากับหมดหนึ่งเทอมไปเลย
แต่แค่หนึ่งเทอมอาจจะให้อภัยได้ แต่ช่วงปิดเทอมก็ยืม เปิดเทอมใหม่ก็ยืม (หนังสือเล่มเดิม)
คงกะว่าหนังสือเล่นนั้นไม่มีใครจยืมมั้งครับ อาจารย์ก็เลยหวังดีแบบนี้

ถ้าแค่เล่มเดียวหรือสองเล่มก็ยังไม่เท่าไหร่
นี่อาจารย์แกเล่นยืมไปหกเล่ม แล้วดันไม่เปิดโอกาสให้ชาวบ้านเขายืมเลย

เพื่อนๆ ว่าปัญหาแบบนี้ บรรณารักษ์อย่างพวกเราควรทำอย่างไร

เอาเป็นว่าผมขอเสนอคำแนะนำนิดนึงแล้วกัน (ผ่านการพิสูจน์และปฏิบัติแล้ว) คือ

1. ประสานงานไปยังฝ่ายวิชาการของสถาบันอุดมศึกษา เพื่อหาลือกันถึงแนวทางการแก้ไข ซึ่งได้ความว่า
ฝ่ายวิชาการจะจัดเงินทุนจำนวนหนึ่ง เพื่อซื้อหนังสือที่อาจารย์จำเป็นต้องใช้สอนตลอดทั้งเทอม
โดยอาจารย์สามารถซื้อหนังสือที่ใช้ประกอบการสอนแล้วนำมาเบิกฝ่ายวิชาการ
โดยมีเงื่อนไขว่า หนังสือที่ซื้อจะต้องตรงกับหลักสูตรที่อาจารย์ท่านนั้นสอน
และแต่ละภาควิชาจะได้รับเงินทุนเท่าๆ กัน (ในภาควิชาต้องบริหารการซื้อหนังสือสื่อการสอนกันเอง)
ผลการแก้ไขปัญหาดังกล่าว
ค่อนข้างได้ผลตอบรับที่ดีขึ้น แต่ปัญหาเดิมก็ยังมีอยู่แต่น้อยลง
อาจจะเกิดจากการบริหารเงินในภาควิชา ทำให้อาจารย์บางคนไม่ได้รับการจัดสรรเงิน
ดังนั้นอาจารย์ก็จะใช้วิธียืมแบบต่ออายุเหมือนเดิม

2. ห้องสมุดกำหนดนโยบายการยืมหนังสือแบบต่อเนื่อง
โดยกำหนดว่าไม่ให้ต่ออายุเกิน 2 ครั้ง เพื่อเปิดโอกาสให้ผู้ใช้คนอื่นได้ยืมหนังสือเล่มนั้นบ้าง
และหากมีความจำเป็นที่จะต้องใช้สอนกับนักศึกษาด้วย ให้แจ้งห้องสมุดทำเป็นหนังสือจองทันที
แต่ต้องแจ้งตั้งแต่ช่วงเปิดภาคการศึกษาใหม่ๆ นะครับ
ผลการแก้ไขปัญหาดังกล่าว
จากการชี้แจงให้อาจารย์ทุกท่าน และผู้ใช้ทราบถึงนโยบายใหม่
ทำให้ผลตอบรับดีขึ้นมีการหมุนเวียนในการใช้สารสนเทศ หรือหนังสือดีขึ้น
หนังสือไม่ถูกเป็นเจ้าของเพียงคนๆ เดียว แต่เป็นของคนทุกคนครับ

ขอสรุปข้อคิดสักนิดนะครับ สำหรับพวกที่ชอบยืมหนังสือแบบเห็นแก่ตัว
กรุณาคิดกันสักนิดว่า หนังสือในห้องสมุดมิได้เป็นของคุณคนเดียว
ให้ชาวบ้านเขาได้ใช้หนังสือกันบ้าง อย่าเก็บไว้คนเดียวเลยนะครับ?

แล้วเพื่อนๆ หล่ะครับมีไอเดียที่จะเสนอแนะในการแก้ไขปัญหาแบบนี้อย่างไร
ส่งความคิดเห็นมาเล่าสู่กันฟังบ้างนะครับ